کشت ترکیبی که به نام‌های کشت مخلوط، چند کشتی و کشت درهم شناخته می‌شود، نوعی کشاورزی و در واقع همان کشت همزمان چند گیاه و یا محصول با یکدیگر است تا بتوانند با هم رشد کنند. به دلیل آنکه بسیاری از گیاهان در فصل‌های مختلف سال رشد کرده و بارور می‌شوند، کشت همزمان چند محصول می‌تواند باعث صرفه جویی در مکان پرورش گیاهان و کمک به حفظ پایداری مواد مغذی درون خاک شود. از این رو این نوع کشاورزی علاوه بر مزایای زیست محیطی، باعث کاهش علف‌های هرز، مقاومت در برابر آب و هوای شدید ( مرطوب، خشک، گرم، سرد )، افزایش بهره‌وری و مدیریت منابع کمیاب زمین نیز می‌شود. این روش کشاورزی با هدف بهره‌برداری بهینه از منابع و کاهش وابستگی به یک محصول خاص، افزایش بهره‌وری و کاهش ریسک‌های اقتصادی و زیست‌محیطی به کار می‌رود. در این مقاله رسام جی پی اس به بررسی مفهوم کشت ترکیبی، تاریخچه، مزایا و چالش های کشت ترکیبی پرداخته ایم. تا انتهای مقاله همراه ما باشید؛
ریشه تاریخی کشت ترکیبی
کشت تک محصولی، به عنوان کشت صنعتی در دنیای مدرن محسوب می شود؛ درحالی که کشت مخلوط، ریشه‌ای با قدمت قرن‌ها دارد. علی رغم آنکه به دست آوردن شواهد باستان شناسی که نشان‌دهنده قدمت زیاد کشت مخلوط باشد و یا به دست آوردن یافته‌های گیاه شناسی از بقایای گیاهان ( مانند نشاسته یا فیتولیت‌ها ) دشوار است، اما آنچه مشخص است، این نوع کشاورزی به نوعی سیستم غالب در تولید محصولات کشاورزی در قرون گذشته بوده است. علت اصلی در استفاده از این نوع کشاورزی در گذشته نیز، بیش از آنکه به دلیل ایده آل بودن و بهتر بودن این روش در کشاورزی باشد، به نیاز خانواده‌ها مربوط بوده و این امکان نیز وجود دارد که استفاده از این روش درگذشته، به سازگار شدن برخی از گیاهان با کشت چندگانه نیز کمک کرده باشد.
کشت ترکیبی چه فوایدی دارد؟
کشت ترکیبی، تنوع زیستی را زیاد می‌کند و محیط مناسبی را برای زندگی حیوانات و گونه‌های مختلف حشرات مفید مانند پروانه‌ها و زنبورها فراهم می‌کند. این نوع کشاورزی، حتی در مقایسه با کشت تک محصولی عملکرد بالاتری دارد و زیست توده ( مواد آلی تجدیدپذیر بدست آمده از گیاهان و حیوانات ) را نیز در طول زمان افزایش می‌دهد. کشت ترکیبی انتشار آفات و بیماری ها را به حداقل می‌رساند در حالی که بهره‌وری را افزایش می‌دهد و نوعی امنیت غذایی در تولید محصول را برای کشاورزان به وجود می‌آورد.
همچنین با افزودن نیتروژن به خاک به وسیله گیاهان، حاصلخیزی خاک بیشتر و فرسایش آن کاهش می یابد. از سوی دیگر هنگامی که چندین محصول در کنار یکدیگر پرورش می‌یابند، امکان رشد علف‌های هرز کاهش می‌یابد و میزان خسارت نیز کمتر می‌شود. از دیگر فواید کشت ترکیبی، نیروی کار کمتر و مراقبت یکسان از تمام محصولات است.
مزایای کشت ترکیبی به شرح زیر می باشد؛
- افزایش بهره‌وری: کشت ترکیبی باعث می‌شود تا منابع آب، خاک و نور خورشید به‌طور بهینه‌تری استفاده شوند. این کار باعث افزایش عملکرد کلی مزرعه و در نتیجه بهره‌وری بیشتر می‌شود.
- کاهش فرسایش خاک: کشت ترکیبی می‌تواند باعث کاهش سرعت جریان آب بر روی سطح زمین و در نتیجه کاهش فرسایش خاک شود. همچنین گیاهان مختلف در کشت ترکیبی به ساختار خاک کمک کرده و باعث بهبود خاک می‌شوند.
- کاهش آفات و بیماری‌ها: کشت ترکیبی باعث می‌شود تا تنوع گیاهی در مزرعه افزایش یابد، که در نتیجه کاهش احتمال شیوع بیماری‌ها و آفات گیاهی می‌شود. برخی گیاهان می‌توانند به‌عنوان گیاهان مراقبتی عمل کرده و برخی آفات و بیماری‌ها را کنترل کنند.
- کاهش ریسک‌های اقتصادی: کشت ترکیبی باعث می‌شود تا وابستگی به یک محصول خاص کاهش یابد و در نتیجه ریسک‌های اقتصادی ناشی از نوسانات قیمت یا بروز بیماری‌ها و آفات در یک محصول کاهش یابد.
- حفظ تنوع گیاهی و از بین نرفتن گونه های گیاهی: کشت ترکیبی باعث حفظ تنوع گیاهی و کشت گیاهان مختلف می‌شود، که این کار می‌تواند جلوی از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی را بگیرد.
موارد کاربرد کشت ترکیبی
کشت ترکیبی می‌تواند در موارد زیر به کار گرفته شود:
- کشت همزمان دو یا چند محصول کشاورزی در یک مزرعه، مانند کشت ذرت و سویا یا کشت گندم و حبوبات.
- کشت به تابعیت یا تو در تو، که در این روش یک محصول در فاصله‌های زمانی مختلف کاشته می‌شود تا در طول فصل کشت، محصولات مختلف به طور همزمان حضور داشته باشند.
- کشت مشترک گیاهان زراعی و باغی، مانند کشت سبزیجات در کنار درختان میوه.
مطالعه بیشتر: ۶ راهکار مهم در کاهش هزینه های کشاورزی
رویکردهای کشت ترکیبی
کشاورزانی که از کشت مخلوط برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند، نتایج متفاوتی را درباره عملکرد این نوع کشت به دست آورده‌اند که می‌تواند نشان بدهد که آیا می‌توان تفاوت میان این عملکرد را در مقابل کشت تک محصولی به دست آورد و یا خیر. ( به عنوان مثال ترکیب گندم و نخود ممکن است در یک نقطه از جهان نتایج خوبی را داشته باشد درحالی که در نقطه دیگر، می‌تواند با شکست مواجه شود.) اما به طور کلی به نظر می‌رسد که زمانی می‌توانیم نتایج قابل اندازه‌گیری و درستی را به دست بیاوریم که محصولات مناسب با یکدیگر، با هم ترکیب شده و کشت شوند. همچنین کشت ترکیبی برای کشاورزانی که مزرعه کوچکی دارند و محصولات خود را با دست برداشت می‌کنند، روش خوبی است؛ چراکه احتمال شکست و از بین رفتن محصول در آن کم است و بر فرض از بین رفتن یک محصول، محصولات دیگر امکان رشد و تولید را دارند. این نوع کشت، به نهاده‌های کشاورزی کمتری مانند کود نیاز دارد و علاوه بر مصرف کمتر آب، هرس و کنترل آفت نیز در آن آسان‌تر است، به همین دلیل مقرون به صرفه‌تر محسوب می‌شود.
پیشنهادات برای اجرای کشت ترکیبی به شرح زیر می باشد؛
- بررسی و تحلیل نیازهای محلی، شرایط اقلیمی و خاک به منظور انتخاب بهترین گیاهان برای کشت ترکیبی.
- طراحی الگوهای کشت ترکیبی بر اساس بررسی علمی و تجربی به منظور بهینه‌سازی استفاده از منابع و بهره‌برداری از مزایای کشت ترکیبی.
- آموزش کشاورزان و مدیران کشاورزی در مورد مزایای کشت ترکیبی و روش‌های کاربرد آن.
- انجام تحقیقات و توسعه روش‌های کشت ترکیبی برای بهبود کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی و توسعه کشاورزی پایدار.
- ترویج کشت ترکیبی در کشاورزی به منظور افزایش بهره‌وری، کاهش وابستگی به یک محصول و کاهش ریسک‌های اقتصادی و زیست‌محیطی.
فواید تسطیح زمین در کشت ترکیبی
تسطیح زمین برای کشت ترکیبی می‌تواند باعث بهبود عملکرد کشاورزی و کاهش مصرف منابع شود. در این بخش به بررسی برخی از مهمترین فواید تسطیح زمین در کشت ترکیبی می‌پردازیم:
- بهبود خصوصیات خاک : تسطیح زمین باعث بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک می‌شود. این عملیات موجب توزیع مناسب مواد مغذی و آب در سطح زمین می‌گردد که باعث افزایش عملکرد گیاهان در کشت ترکیبی می‌شود.
- کاهش تبخیر و نفوذ آب: تسطیح زمین باعث کاهش تبخیر و افزایش نفوذ آب به عمق خاک می‌گردد. این عملیات منجر به کاهش هدررفت آب در کشت ترکیبی و افزایش کارایی مصرف آب می‌شود.
- بهبود کارایی مصرف آب: تسطیح زمین با کنترل بهتر سیستم‌های آبیاری، موجب بهبود کارایی مصرف آب در کشت ترکیبی می‌شود. بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی اهمیت زیادی دارد، زیرا آب یکی از محدودترین منابع طبیعی است.
- افزایش عملکرد و کیفیت محصولات: تسطیح زمین باعث بهبود رشد و توسعه گیاهان در کشت ترکیبی می‌شود که در نتیجه منجر به افزایش عملکرد می‌گردد. همچنین، تسطیح زمین می‌تواند کیفیت محصولات را افزایش دهد، زیرا باعث بهبود خصوصیات خاک و محیط رشد گیاهان می‌شود.
- کنترل بیماری ها و آفات: تسطیح زمین باعث بهبود توازن زیستی در مزرعه می‌شود و می‌تواند کمک کند تا بیماری‌ها و آفات کنترل شوند. این موضوع می‌تواند به کاهش استفاده از سموم شیمیایی و در نتیجه کاهش آلودگی محیط زیست کمک کند.
در کل، روش های مختلف تسطیح زمین در کشت ترکیبی یک روش کارآمد برای بهبود کارایی کشاورزی و کاهش مصرف منابع طبیعی است.برای دستیابی به نتایج مطلوب، لازم است که تسطیح زمین به طور دقیق و با توجه به شرایط محلی اجرا شود. روش های تسطیح لیزری زمین یا ماهواره ای می‌تواند به افزایش عملکرد محصولات، بهبود کیفیت محیط زیست و تقویت پایداری کشاورزی کمک کند.
مطالعه بیشتر : تسطیح ماهواره ای زمین | بررسی مزایا و معایب
کشت ترکیبی در کشورهای مختلف
در این بخش به برخی مطالعات موردی در کشورهای مختلف در زمینه کاربرد تسطیح زمین در کشت ترکیبی می‌پردازیم:
- هند: در مناطق کشاورزی هند، تسطیح زمین به عنوان یکی از روش‌های مهم در کشت ترکیبی به کار می‌رود. به‌ویژه در استان‌هایی مانند پونجاب و هاریانا که برنج و گندم به عنوان محصولات اصلی کشت می‌شوند، استفاده از تسطیح زمین به‌طور قابل‌توجهی به کاهش ضایعات آب کمک کرده و بهره‌وری آب را افزایش داده است.
- چین: چین یکی از کشورهایی است که به دلیل جمعیت بالا و منابع محدود آب، به کشاورزی پایدار نیاز دارد. در این کشور، روش‌های تسطیح زمین در کنار کشت ترکیبی در مناطق مختلف به کار گرفته شده است تا به کاهش فرسایش خاک و بهینه‌سازی مصرف آب کمک کند.
- آمریکا: در ایالات متحده آمریکا، از تسطیح زمین در کشاورزی به‌ویژه در مناطقی که محصولات غلات مانند ذرت و سویا کشت می‌شوند استفاده می‌شود. در این کشور، استفاده از تکنیک‌های مدرن تسطیح زمین به همراه کشت ترکیبی به‌طور موثری به کاهش فرسایش خاک و بهبود بازدهی محصولات کمک کرده است.
- برزیل: برزیل یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده محصولات کشاورزی در جهان است. در این کشور، از تسطیح زمین در کشت ترکیبی در مناطق مختلف استفاده شده است، به‌ویژه در کشت سویا و ذرت. این روش در کاهش فرسایش خاک و بهبود کیفیت خاک نقش مهمی ایفا کرده است.
- استرالیا: استرالیا یکی از کشورهایی است که به دلیل شرایط خشک و کم‌آبی، به کاربرد روش‌های کشاورزی پایدار نیاز دارد. تسطیح زمین در این کشور به‌عنوان یکی از روش‌های موثر در کشاورزی پایدار به‌کار گرفته شده است. به‌ویژه در مناطقی که گیاهان دانه‌ای مانند گندم و جو کشت می‌شوند، استفاده از روش‌های تسطیح زمین در کشت ترکیبی به کاهش فرسایش خاک و بهینه‌سازی مصرف آب کمک کرده است.
چالش های کشت ترکیبی
در این روش کشاورزی، احتمال ایجاد رقابت میان محصولات و علف‌های هرز بسیار وجود دارد که این امر می‌تواند رسیدن به بهره‌وری مناسب را کمی دشوار کند. از سوی دیگر به دلیل فضای اشغال شده متفاوت توسط گیاهان مختلف، امکان استفاده از ماشین آلات و مکانیزاسیون کار برای کاهش نیروی انسانی، مشکل است و برداشت و خرمن کوبی جداگانه محصولات امکانپذیر نیست؛ همچنین همین تفاوت در گونه گیاهی می‌تواند استفاده از کود و آفت را نیز برای کشاورزان با چالش مواجه کند و باعث رشد نا برابر محصولات و آفت محصولات شود. به همین دلیل مدیریت بهینه محصولات در کشت ترکیبی همواره با چالش هایی روبروست.
سوالات متداول
- کشت ترکیبی در کشاورزی چیست؟
کشت ترکیبی یک روش کشت است که در آن دو یا چندین گیاه مختلف در یک زمین کشت می‌شوند. این روش کشت می‌تواند بهبود عملکرد خاک و کاهش استفاده از سموم و کودهای شیمیایی را به دنبال داشته باشد.
- فواید کشت ترکیبی چیست؟
کشت ترکیبی می‌تواند به دو طرفه مزیت داشته باشد: بهبود عملکرد خاک و بهره‌وری بیشتر در کشت. با ترکیب گیاهان مختلف، می‌توان به دست آورد که انواع مختلفی از مواد مغذی به خاک بازگردانده شود و بهبود ساختار خاک را نیز به دنبال داشته باشد. همچنین، با ترکیب گیاهان مختلف، می‌توان بهره‌وری بیشتری از منابع را به دست آورد و به دنبال آن، عملکرد بیشتری در کشت داشت.
- چه گیاهانی می‌توانند در کشت ترکیبی استفاده شوند؟
در کشت ترکیبی، هر دو یا چندین گیاه مختلف می‌توانند با یکدیگر ترکیب شوند. برای مثال، گندم و لوبیا، یا سویا و ذرت. این ترکیبات بسته به شرایط خاک و آب و هوا، می‌توانند به بهترین شکل ممکن عمل کنند.
- آیا کشت ترکیبی می‌تواند به جای کودهای شیمیایی استفاده شود؟
بله، کشت ترکیبی می‌تواند به جای کودهای شیمیایی استفاده شود. این روش کشت می‌تواند بهبود عملکرد خاک را به دنبال داشته باشد و نیاز به استفاده از کودهای شیمیایی را کاهش دهد.
- آیا کشت ترکیبی می‌تواند به کاهش استفاده از سموم کمک کند؟
بله، کشت ترکیبی می‌تواند به کاهش استفاده از سموم کمک کند. با ترکیب گیاهان مختلف، بیماری‌ها و آفات را کنترل کرد و نیاز به استفاده از سموم شیمیایی را کاهش داد. همچنین، با بهبود عملکرد خاک، گیاهان سالم‌تر و مقاوم‌تر به بیماری‌ها و آفات می‌شوند.
